دمنوش ها و داروهای گیاهی در دوران بارداری

گیاهان دارویی همواره برای بشر سودمند بوده و از ابتدای تاریخ، اهمیت خاصی در تامین سلامت جوامع برخوردار بوده و هستند. با توجه به تاثیرات سوء داروهای شیمیایی بر روی افراد و عوارضی که مصرف طولانی آن ها ایجاد می‌کند و همچنین بدلیل اهمیت گیاهان دارویی هم به لحاظ درمان و هم پیشگیری از بیماری‌ها ، گرایش عمومی جوامع به استفاده از درمان‌های سنتی و فرآورده‌های گیاهی به ویژه در دو دهه اخیر روبه افزایش بوده است. با توجه به قدمت طب سنتی در کشورمان و استقبال فراوان از گیاهان دارویی توسط عموم مردم، و به دلیل رسالتی که واحد تحقیق و توسعه  معاونت غذا و داروی دانشگاه بعنوان بازوی علمی سلامت غذا و دارو دارد، در این بخش به مرور کوتاهی از اثرات گیاهان دارویی در دوران بارداری می پردازیم.

داروهای گیاهی دارای فواید زیادی برای سلامت بدن هستند. به همین دلیل باور عموم بر اینست که چون داروهای گیاهی و مواد طبیعی عوارض ندارند می‌توان از آنها به راحتی در درمان بیماری‌ها استفاده کرد. و حتی این تفکر وجود دارد که گیاهان دارویی نه تنها عوارضی ندارند بلکه اثرات آنها قوی‌تر و موثرتر از داروهای شیمیایی است، در حالی که گیاهان دارویی نیز مانند داروهای شیمیایی در مصرف نابه‌جا یا طولانی مدت می‌توانند عوارض جانبی در فرد ایجاد کنند که گاهآ غیر قابل جبران است. بنابرین، مصرف خودسرانه و بی رویه گیاهان دارویی بخصوص در دوران بارداری باید مورد توجه قرار گیرد.

 آیا دمنوش ها و داروهای گیاهی در دوران بارداری بی خطر هستند؟

نتایج یک مطالعه مروری نظام مند که توسط محققین واحد تحقیق و توسعه  معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی ارومیه با بررسی 35 مطالعه و سوابق نزدیک به 40 هزار نفر انجام شد نشان می دهد که داروهای گیاهی و گیاهان دارویی چندان که به نظر می رسند، بی خطر نیستند. بر اساس یافته های این مطالعه که در ژورنال phytotherapy research به چاپ رسیده است، بعضی از گیاهان دارویی دارای سمیت شدید در دوران بارداری می باشند که خطر تولد نوزاد نارس، سقط جنین و مرده زایی در سه ماهه سوم بارداری، و نیز خطر ناهنجاری های جنینی را در سه ماهه اول بارداری به شدت افزایش می دهد. مهمترین دلیل خطرناک بودن گیاهان دارویی بویژه در دوران بارداری، نامشخص بودن بسیاری از ترکیبات موجود در عصاره های گیاهی، نامشخص بودن دوز درمانی، تداخل اثر ترکیبات موثره، عبور بسیاری از ترکیبات موثره گیاهی از جفت، و نیز سمیت سیستمیک برخی از این ترکیبات عنوان می شود.

بر اساس یافته های این مطالعه، زنجبیل بدلیل اثرات ضد انعقادی، باعث ایجاد آریتمی قلبی، تحریک سندرم روده تحریک پذیر، سوزش سر دل، افزایش خطر سقط جنین (در دوزهای بالا و مصرف مداوم)، واکنش های آلرژیک و کم آبی بدن در دوران بارداری می شود. همچنین، زعفران ممکن است خطر سقط جنین را افزایش دهد. از طرف دیگر عنوان شده است که دیژیتال یا گل انگشت دانه از تیره بارهنگیان می تواند منجر به زایمان زودرس شود. بر اساس نتایج این مطالعه، مصرف طولانی مدت کراتوم توسط مادران باردار خطر سندرم محرومیت نوزادی را در نوزادانی که از این مادران متولد می شوند افزایش می دهد. هچنین، نشان داده شده است که کلپوره که اغلب به منظور افزایش تولید شیر مادر یا رفع ناراحتی های گوارشی در ماه های آخر بارداری و پس از زایمان مصرف می شود، باعث سمیت و آسیب جدی کبدی پس از زایمان شود. با توجه به یافته های این مطالعه، گیاهان پودوفیلوم (پروانه سفید)، بولدو، رازیانه، و نعناع دارای اثرات تراتوژن هستند و باید در دوران بارداری از مصرف آنها پرهیز شود. در مجموع، توصیه می شود که مادران باردار از مصرف ترکیبات گیاهی ناشناخته و یا داروهای گیاهی که اطلاعات کافی در مورد آن وجود ندارد پرهیز کنند. برای مطالعه بیشتر در مورد گیاهانی که باعث عوارض مختلف در دوران بارداری می شوند و همچنین نوع عوارض ایجاد شده، پیشنهاد می شود مقاله زیر را مطالعه فرمایید.

منبع:

Potential benefits versus hazards of herbal therapy during pregnancy; a systematic review of available literature. Phytotherapy research. 2022 Feb;36(2):824-41. https://doi.org/10.1002/ptr.7363